Bagna nadmorskie: gdzie spotkasz słonorośla i ptaki siewkowe

Czym są bagna nadmorskie i dlaczego przyciągają słonorośla oraz ptaki siewkowe

Bagna nadmorskie to jedne z najbardziej specyficznych mokradeł na świecie. Powstają tam, gdzie ląd styka się z morzem, a słona lub słonawa woda regularnie zalewa przybrzeżne tereny. Ten cykliczny rytm zalewów i odsłonięć odsiewa większość typowych roślin, pozostawiając przestrzeń wyspecjalizowanym gatunkom – słonoroślom i całym zespołom innych halofitów. Właśnie te rośliny tworzą podstawę ekosystemu, z którego korzystają tysiące ptaków siewkowych podczas lęgów, żerowania i migracji.

Na pierwszy rzut oka bagna nadmorskie mogą wydawać się mało atrakcyjne: płaskie, często błotniste, otwarte na wiatr. Z perspektywy przyrodnika to jednak jeden z najbardziej dynamicznych i produktywnych ekosystemów. Słonorośla i inne rośliny halofilne stabilizują osady, gromadzą materię organiczną, a mikroorganizmy i bezkręgowce rozkładają ją, tworząc ogromne zasoby pokarmu dla ptaków. To właśnie tutaj, na granicy lądu i morza, ptaki siewkowe znajdują swoje „stołówki” podczas długich wędrówek między lęgowiskami a zimowiskami.

Bagna nadmorskie pełnią także funkcję naturalnej osłony brzegu. Roślinność zmniejsza siłę fal, pochłania energię sztormów i zatrzymuje osady, dzięki czemu linia brzegowa jest bardziej stabilna. W czasach rosnącego poziomu morza i częstszych ekstremalnych zjawisk pogodowych te naturalne bufory nabierają strategicznego znaczenia. Jednocześnie są to obszary bardzo wrażliwe na ingerencję człowieka – regulację rzek, zabudowę wybrzeża, turystykę masową czy infrastrukturę portową.

Dla obserwatora przyrody bagna nadmorskie są miejscem, gdzie można jednocześnie oglądać rzadkie rośliny słonoroślowe i setki ptaków siewkowych, często z bardzo bliskiej odległości. Wymaga to jednak znajomości specyfiki tego środowiska: pór dnia, poziomu pływów, okresów wędrówek oraz zasad bezpiecznego poruszania się po mokradłach. Świadome planowanie wyjścia w teren potrafi zmienić zwykły spacer po wybrzeżu w jedną z najlepszych wypraw ornitologicznych w życiu.

Jak rozpoznać bagna nadmorskie w praktyce

Odnalezienie bagnisk nadmorskich na mapie satelitarnej bywa proste, ale w terenie łatwo je pomylić z innymi siedliskami: wydmami szarymi, łąkami zalewowymi czy zwykłymi błotami. Rozpoznanie tego typu mokradeł to klucz do znalezienia stanowisk słonorośli i miejsc koncentracji ptaków siewkowych.

Charakterystyczne cechy krajobrazu przybrzeżnych mokradeł

Bagna nadmorskie pojawiają się zazwyczaj w miejscach osłoniętych od pełnego morza: za mierzejami, na tyłach wydm, przy ujściach rzek, w zatokach o łagodnym falowaniu. W terenie zwracają uwagę kilka cech:

• płaski, szeroki teren o niewielkim nachyleniu, często z widocznymi mikro-obniżeniami, gdzie gromadzi się woda;
• słona lub słonawa woda – wyczuwalna w smaku (kropla na język), po zapachu oraz po białawych nalotach soli na wyschniętych fragmentach podłoża;
• mozaika błota, kałuż i kęp roślinności, zamiast jednolitej łąki czy trzcinowiska;
• widoczna strefowość roślin: inne gatunki rosną bliżej linii wody, inne wyżej, na bardziej suchych fragmentach;
• w wielu miejscach brak wysokich drzew, dominują rośliny niskie lub średniej wysokości (z wyjątkiem rejonów z trzciną i krzewami).

Dobrym wskaźnikiem są także ścieżki i wydeptane korytarze w błocie tworzone przez ptaki i drobne ssaki. Jeżeli widać ślady wielu ptaków, pióra i liczne odchody, a podłoże jest maziste i bogate w drobne skorupiaki lub ślimaki, istnieje duża szansa, że znajdujesz się w ważnym miejscu żerowania ptaków siewkowych.

Różnice między bagnami nadmorskimi a innymi mokradłami

Wielu obserwatorów przyrody myli bagna nadmorskie z typowymi trzcinowiskami lub łąkami zalewowymi. Różnice są dość wyraźne, jeśli zwrócić uwagę na kilka elementów:

W praktyce najbardziej charakterystyczny jest wpływ pływów. W śródlądowych mokradłach poziom wody zmienia się powoli, w cyklu dni, tygodni lub miesięcy. Na bagnach nadmorskich ta zmiana potrafi być widoczna w ciągu jednej wyprawy: rano woda sięga do kolan, po kilku godzinach odsłaniają się rozległe połacie błota z tysiącami żerujących siewek.

Kiedy bagna nadmorskie żyją najbardziej intensywnie

Aktywność przyrodnicza bagien nadmorskich nie jest równomierna. Najwięcej dzieje się w okresach przelotów wiosennych i jesiennych, przy czym przełom sierpnia i września jest zwykle czasem największych koncentracji ptaków siewkowych na półkuli północnej. Warto też śledzić kalendarz pływów. Najciekawsze obserwacje często przypadają na:

• czas tuż po odpływie, gdy świeżo odsłonięte błota są miękkie, wilgotne i pełne bezkręgowców,
• okres średnich i wysokich pływów, kiedy ptaki koncentrują się na węższych pasach lądu, ułatwiając obserwacje,
• dni po silnych wiatrach i sztormach, gdy morze nanosi dodatkowy materiał organiczny i bezkręgowce.

Latem, w upalne i suche okresy, bagna nadmorskie mogą wyglądać na „wypalone” i uśpione. Jednak nawet wtedy w mikrosiedliskach: zagłębieniach z resztkami wody, rowkach i strefach przejściowych, kwitną słonorośla i żerują niewielkie grupy siewek oraz kaczek.

Słonorośla i inne rośliny halofilne – zielony kręgosłup bagien nadmorskich

Bez wyspecjalizowanych roślin słonolubnych bagna nadmorskie nie mogłyby istnieć w obecnym kształcie. To one stabilizują osady, tworzą warunki dla bezkręgowców i budują podstawę całego łańcucha troficznego, z którego korzystają ptaki siewkowe. Słonorośla są najbardziej charakterystycznymi przedstawicielami tej grupy, ale nie jedynymi.

Kim są słonorośla – przystosowania do życia w słonej wodzie

Słonorośla (rodzaj Salicornia) to niskie, mięsiste rośliny o segmentowanej budowie pędów, przypominającej miniaturowe kaktusy bez kolców. W Polsce występują m.in. słonorośl pierzastolistna i słonorośl zielona. Ich kluczowe przystosowania do życia na bagnach nadmorskich to:

• sukulencja – magazynowanie wody w mięsistych pędach, co rozcieńcza sól w tkankach;
• selektywne pobieranie jonów – możliwość „odfiltrowywania” nadmiaru sodu i chloru;
• gromadzenie soli w starszych częściach rośliny, które później obumierają;
• niska, przysadzista budowa chroniąca przed silnym wiatrem i falami.

Dzięki tym adaptacjom słonorośla koloniują miejsca, gdzie większość „zwykłych” roślin szybko by zamierała. Na odsłoniętych błotach, narażonych na słoną wodę i suszę, tworzą one często pierwszą warstwę roślinności, zatrzymując osady i inicjując proces powolnego przyrastania lądu.

Inne ważne rośliny słonolubne na bagnach nadmorskich

Obok słonorośli rośnie cała grupa halofitów, które wspólnie tworzą charakterystyczny krajobraz solnisk nadmorskich. Na wielu europejskich bagnach nadmorskich pojawiają się m.in.:

• soliród zielny (Salicornia europaea) – blisko spokrewniony ze słonoroślą, często traktowany jako roślina jadalna (tzw. „szparag morski”),
• muchotrzew solniskowy (Atriplex portulacoides) – półkrzew z mięsistymi liśćmi, tworzący gęste kępy,
• sit Gerarda (Juncus gerardii) – turzycowata roślina dobrze znosząca zasolenie, często dominująca w wyższych partiach solnisk,
• smużyna nadmorska i inne trawy halofilne, kształtujące zwarte murawy w strefach mniej zalewanych.

To zróżnicowanie roślin przekłada się na zróżnicowanie mikrosiedlisk dla bezkręgowców. W kępach roślinności znajdują schronienie owady, pająki, mięczaki, drobne skorupiaki, a na powierzchni błota rozwija się bogata mikroflora. Ptaki siewkowe wykorzystują te zasoby, żerując na różnej głębokości i w różnych strefach zależnie od budowy dzioba i preferencji pokarmowych.

Gdzie najłatwiej szukać słonorośli w terenie

Słonorośla nie zajmują całej powierzchni bagien nadmorskich, lecz tworzą pasy i płaty w określonej strefie zalewów. Najczęściej występują:

• w niższych partiach solnisk, regularnie zalewanych przez przypływy, ale wystarczająco długo odsłanianych, by mogły rosnąć,
• na płaskich, błotnistych fragmentach z cienką warstwą osadu,
• w zagłębieniach, gdzie słona woda pozostaje najdłużej po odpływie.

Praktyczna wskazówka: w czasie niskiego stanu wody odejdź kilka–kilkanaście metrów od aktualnej linii wody w głąb lądu i obserwuj przejście od nagiego błota do pierwszych kępek roślin. To zazwyczaj właśnie pas słonorośli i innych halofitów jednorocznych. Wyżej, na rzadszych zalewach, pojawiają się gatunki wieloletnie, tworząc bardziej zwartą darń.

Przy szukaniu słonorośli warto mieć buty terenowe i akceptować lekkie ubrudzenie błotem. Często najlepsze stanowiska znajdują się tam, gdzie typowy turysta nie ma ochoty wchodzić – na granicy „niepewnego” gruntu, który zaczyna lekko poddawać się pod stopą.

Ptaki siewkowe na bagnach nadmorskich – przegląd najważniejszych gatunków

Ptaki siewkowe (m.in. brodźce, biegusy, sieweczki, siewki) są najbardziej charakterystyczną grupą ptaków korzystających z bagien nadmorskich. To właśnie dla nich słonorośla i odsłonięte błota stanowią krytyczne miejsce żerowania podczas migracji. Zrozumienie, jakich gatunków można się spodziewać i gdzie ich szukać, ułatwia planowanie obserwacji.

Typowi przedstawiciele siewkowatych na bagnach nadmorskich

Lista gatunków zależy od regionu świata, ale na europejskich bagnach nadmorskich regularnie spotyka się m.in.:

• biegusa zmiennego – często w dużych stadach, zróżnicowana szata, długi czarny dziób,
• biegusa krzywodziobego – z charakterystycznie zakrzywionym dziobem (głównie dalej na zachód, ale pojawia się także w Polsce),
• biegusa małego – drobniejszy, w mieszanych stadach trudniejszy do dostrzeżenia,
• sieweczkę obrożną – z białą przepaską na szyi i ciemną obrączką, często biega po linii wody niczym mały „piaskowy kurczak”,

Inne często spotykane siewkowate i ich zachowania żerowe

Na bagnach nadmorskich, oprócz biegusów i sieweczek, pojawia się cały zestaw innych siewkowatych, które zajmują nieco inne nisze pokarmowe. Obserwując je, łatwo zauważyć, że długość dzioba, sposób chodzenia i wybór fragmentu błota są ze sobą ściśle powiązane.

• brodziec piskliwy – ruchliwy, jasnobrązowy ptak z białymi bokami ogona, stale porusza ogonem; często żeruje na płytszych kałużach i tuż przy linii wody,
• brodziec krwawodzioby – większy, o czerwonych nogach i dziobie z czerwoną nasadą; lubi nieco głębszą wodę, często brodzi po kostki, przechadzając się wolniej i bardziej metodycznie,
• kamuszniki – masywniejsze, w kolorowej szacie lęgowej; przeszukują kamienie, glony i wyrzucone przez morze szczątki, mniej korzystając z otwartego błota,
• kuliki (m.in. kulik wielki) – z wyjątkowo długimi, wygiętymi dziobami, sięgającymi głęboko w miękki osad; zwykle trzymają się większego dystansu od ludzi i żerują na rozleglejszych, spokojniejszych płatach błota.

W jednym kadrze lornetki można często obserwować „pionowy podział” przestrzeni: biegusy w średnio wilgotnym błocie, brodźce płycej w wodzie, a kuliki na samym skraju strefy zalewu. To efekt długotrwałej specjalizacji, dzięki której różne gatunki mogą funkcjonować obok siebie bez konkurencji o dokładnie te same zasoby.

Cykle dnia i pływów a aktywność ptaków

Odpływ odsłania stół zastawiony dla ptaków, ale pora dnia również robi różnicę. Nad poranną, lekko parującą taflą błota ruch jest zwykle najbardziej intensywny. Ptaki nadrabiają nocny post, wykorzystując pierwsze godziny po odsłonięciu żerowisk. W południowym upale stada często przesuwają się bliżej wody lub na obrzeża solnisk, gdzie wiatr lepiej chłodzi i gdzie mogą skryć się między kępami roślin.

Przy planowaniu obserwacji dobrze jest zestawić tabelę pływów z godzinami wschodu i zachodu słońca. Najbardziej bogate w obserwacje często bywają:

• odpływy przypadające na wczesny ranek – świeże ślady na błocie, ptaki mniej płochliwe,
• odpływy w późne popołudnie – długie cienie, często lepsza widoczność rysunku upierzenia,
• okres pół godziny przed i po kulminacji wysokiej wody, kiedy ptaki tłoczą się na skrawkach lądu, czekając na odsłonięcie żerowisk.

Jeśli wysoki przypływ wypada w środku dnia, część ptaków przesiaduje wtedy na wyżej położonych łachach piasku lub wśród wyższej roślinności solniskowej. W takich chwilach lornetka o większym powiększeniu lub luneta znacząco zwiększają zasięg „czytania” stad z daleka.



Jak obserwować bagna nadmorskie odpowiedzialnie

Bagna nadmorskie są wyjątkowo wrażliwe. Miękki grunt, płytko zakorzenione rośliny halofilne i odpoczywające stada ptaków łatwo uszkodzić jednym nieprzemyślanym przejściem. Dobrze zaplanowana wycieczka przyrodnicza pozwala zobaczyć dużo, a jednocześnie pozostawić teren praktycznie bez śladu.

Bezpieczne poruszanie się po bagnach

Pierwsza zasada brzmi: trzymaj się twardszych, wyżej położonych fragmentów. Zwykle biegną tam ścieżki terenowe, niekiedy wydeptane przez miejscowych lub oznaczone przez parki narodowe. Tam, gdzie grunt zaczyna się zapadać, a but zanurza głębiej niż na kilka centymetrów, rozsądnie jest uznać to za naturalną granicę.

• Unikaj wchodzenia w szczelne kobierce słonorośli – ich pędy są delikatne, a raz zniszczona kępa odrasta bardzo wolno.
• Nie przechodź przez środek stad siewkowatych; omijaj je łagodnym łukiem, utrzymując stałą odległość i spokojne tempo.
• Jeśli ptaki zaczynają masowo zrywać się przed tobą, to sygnał, że dystans jest zbyt mały – zatrzymaj się i poczekaj, aż same się uspokoją.

Na wielu obszarach chronionych specjalnie wyznacza się dostępne groble i wały przeciwpowodziowe. To zwykle najlepsze punkty obserwacyjne: pewny grunt, szeroki widok na błota i mniejsze ryzyko płoszenia ptaków, niż przy brodzeniu w miękkim podłożu.

Sprzęt terenowy a komfort i bezpieczeństwo

Do standardowej lornetki dobrze jest dołożyć kilka prostych elementów wyposażenia. Zwiększają zasięg obserwacji i ograniczają konieczność podchodzenia do ptaków.

• Luneta na statywie – przydaje się zwłaszcza tam, gdzie dostęp do błot jest ograniczony wałem lub groblą. Pozwala rozpoznawać gatunki z dużej odległości, bez wchodzenia w strefy zalewowe.
• Wodoodporne buty lub kalosze – chronią nie tyle przed wodą, co przed błotem o nieprzewidywalnej głębokości; dobrze sprawdzają się modele o wyższej cholewce.
• Odzież w stonowanych barwach – zielenie, brązy, szarości. Jaskrawe kolory potrafią przyciągać uwagę ptaków z daleka.
• Mapa offline lub GPS – na rozległych solniskach i polderach drogi bywa mało, a przy nagłej mgle łatwo stracić orientację.

Na wielu bagnach nadmorskich wiatr jest stałym towarzyszem. Cienka, przeciwwiatrowa kurtka i czapka, która nie odleci przy pierwszym podmuchu, potrafią zadecydować o tym, czy spędzimy w terenie pół godziny, czy trzy razy dłużej.

Minimalizowanie płoszenia ptaków

W okresach przelotów bagna nadmorskie pełnią funkcję „stacji benzynowej” dla ptaków. Każde niepotrzebne poderwanie stada to stracona energia. Kilka prostych reguł robi ogromną różnicę:

• Obserwuj głównie z jednego, dobrze wybranego miejsca, zamiast nieustannie przesuwać się wzdłuż brzegu błota.
• Jeśli musisz zmienić pozycję, poruszaj się powoli, bez gwałtownych ruchów, utrzymując sylwetkę jak najniżej (przykucnięcie lub lekkie pochylenie).
• Unikaj hałasu – nagłe okrzyki, trzaskanie drzwiami samochodu czy głośne rozmowy rozchodzą się po płaskim terenie bardzo daleko.
• Zrezygnuj z używania dronów i innych urządzeń latających w pobliżu kolonii lęgowych i dużych zgrupowań – z perspektywy ptaka przypominają drapieżniki.

Jeśli na tablicach informacyjnych podano lokalne okresy zakazu wstępu (np. w czasie lęgów), najlepszym rozwiązaniem jest wybór innego punktu widokowego. Takie ograniczenia zwykle są efektem wieloletnich obserwacji kolonii, a nie „na wyrost” wymyślonym zakazem.

Zmiany sezonowe na bagnach nadmorskich

Choć wiosna i jesień dominują w kalendarzu obserwatora ptaków, bagna nadmorskie pozostają żywym systemem przez cały rok. Rytm zmienia się, ale nie ustaje.

Wiosenne odrodzenie i pierwsze przeloty

Wczesną wiosną, gdy jeszcze utrzymują się chłodne wiatry, zaczynają przelatywać pierwsze siewkowate. Błota mogą wyglądać surowo – roślinność dopiero startuje, błoto jest jasnoszare, a słonorośla niewidoczne. Mimo to pojawiają się już:

• stada sieweczek obrożnych i innych wczesnych migrantów,
• pierwsze biegusy wracające z zimowisk, często jeszcze w mniej okazałej szacie przejściowej,
• lokalne ptaki wodne, korzystające z odmarzających rowów i kałuż.

Wzrost roślin halofilnych rusza nieco później niż na suchszych łąkach, bo gleba długo pozostaje zimna i nasiąknięta wodą. Gdy jednak temperatura wzrasta, solniska w krótkim czasie zazieleniają się, nadając całemu krajobrazowi miękką, matową tonację.

Letnie wyciszenie i ukryta aktywność

Latem, w szczególnie gorące dni, bagna nadmorskie sprawiają wrażenie ospałych. Bezkręgowce chętnie kryją się głębiej w osadzie lub pod resztkami roślinności, a ptaki przesuwają się ku chłodniejszym fragmentom krajobrazu. Dla obserwatora jest to natomiast dobry czas, by przyjrzeć się strukturze roślinności bez zasłony w postaci wielkich stad.

W tym okresie wyraźnie widoczne są strefy:

• niskie, regularnie zalewane płaty z dominacją słonorośli i solirodu,
• nieco wyżej położone murawy halofilne, w których pojawiają się trawy i sity,
• strefy przejściowe ku łąkom i pastwiskom, nierzadko użytkowanym przez lokalnych rolników.

Na wielu wybrzeżach letnie koszenie lub wypas kontrolowany na granicy solnisk pomagają utrzymać otwarty charakter siedliska, zapobiegając zarastaniu przez krzewy. To kompromis między gospodarką a utrzymaniem warunków dla siewkowatych.

Jesienne kulminacje przelotów

Przełom sierpnia i września to moment, gdy bagna nadmorskie wchodzą w fazę maksymalnej aktywności. Na błotach mieszają się osobniki młode, dorosłe w szacie spoczynkowej i ptaki w trakcie pierzenia. W jednym stadzie biegusów można obserwować całe spektrum odcieni, rozmiarów i rysunku piór, co jest świetną szkołą rozpoznawania gatunków.

O tej porze roku bezkręgowce w osadzie są szczególnie liczne, a warunki termiczne sprzyjają wielogodzinnemu żerowaniu. Ptaki budują rezerwy tłuszczu przed długimi przelotami nad morzami i oceanami. Krótkie okresy sztormowej pogody często przynoszą nagłe „zatrzymanie” migrantów – nagle jednego dnia na tych samych błotach może być ich kilkukrotnie więcej niż dzień wcześniej.

Zimowe oblicze bagien nadmorskich

Zimą tempo życia w solniskach zwalnia, lecz nie zamiera. W regionach o łagodniejszym klimacie część siewkowatych zimuje na miejscu lub przemieszcza się tylko nieznacznie. Na odsłoniętych brzegach błot i w płytszych zatokach można spotkać:

• stada kamusznika,
• pojedyncze brodźce i kuliki,
• różne gatunki kaczek morskich i mew, korzystające z tych samych zasobów pokarmu.

Mróz nie musi oznaczać końca sezonu. Nawet cienka warstwa lodu poprzerywana pasami odkrytej wody potrafi koncentrować ptaki w wąskiej strefie, tworząc wyjątkowo dobre warunki do obserwacji. Trzeba jednak liczyć się z silnym wiatrem i gwałtownymi zmianami pogody, a także krótszym dniem.

Dlaczego bagna nadmorskie są tak ważne dla ptaków w skali globalnej

Bagna nadmorskie tworzą łańcuch przystanków rozciągniętych wzdłuż wybrzeży całych kontynentów. Dla wielu gatunków siewkowatych to jedyne miejsca, gdzie mogą szybko uzupełnić zapasy energii na tyle, by bezpiecznie pokonać długie odcinki trasy migracyjnej.

Bagna jako „stacje serwisowe” na szlakach migracyjnych

Trasy migracyjne siewkowatych często biegną wzdłuż linii brzegowej. Ptaki korzystają z cyklu pływów niczym z zegara – wiedzą, kiedy błota będą odsłonięte, a kiedy trzeba odlecieć na wyżej położone miejsca odpoczynku. Jeden bogaty w bezkręgowce odpływ potrafi dostarczyć energii na kolejne setki kilometrów lotu.

Gdy zaburza się ciągłość takich przystanków (przez zabudowę, osuszanie, zanieczyszczenia), cały system migracji staje się bardziej ryzykowny. Ptaki muszą pokonywać dłuższe odcinki bez możliwości uzupełnienia zapasów, są bardziej narażone na wyczerpanie i gorsze warunki pogodowe.

Zagrożenia dla bagien nadmorskich

Mimo swojej odporności na sól, bagna nadmorskie są wyjątkowo wrażliwe na zmiany wynikające z działalności człowieka. Najczęstsze problemy to:

• regulacja linii brzegowej – budowa wałów, portów i zabudowy rekreacyjnej ogranicza naturalne rozlewiska i możliwość przesuwania się stref zalewowych,
• osuszanie i odwadnianie – melioracje prowadzą do spadku poziomu wody, co sprzyja zarastaniu przez rośliny niehalofilne i zaniku błot,

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czym są bagna nadmorskie i czym różnią się od zwykłych bagien?

Bagna nadmorskie to mokradła położone na styku lądu i morza, zalewane regularnie słoną lub słonawą wodą morską. Ich funkcjonowanie jest silnie uzależnione od pływów, czyli cyklicznych wahań poziomu morza.

Od typowych bagien śródlądowych różnią się przede wszystkim słonym charakterem wody, obecnością wyspecjalizowanych roślin słonolubnych (halofitów) i wyraźnym wpływem pływów. W śródlądowych mokradłach dominuje woda słodka, trzcinowiska, torfowce i brak codziennych, rytmicznych zalewów morskich.

Gdzie w Polsce można znaleźć bagna nadmorskie i słonorośla?

Bagna nadmorskie w Polsce występują głównie w strefie wybrzeża Bałtyku – za mierzejami, na tyłach wydm, przy ujściach rzek i w osłoniętych zatokach. To miejsca o łagodnym falowaniu, gdzie może odkładać się drobny osad i powstaje płaski, okresowo zalewany teren.

Słonorośla i inne rośliny halofilne najlepiej szukać na solniskach nadmorskich, w strefie przejściowej między otwartą wodą a suchszą częścią lądu. Często są to pozornie „niepozorne” połacie błota z niską, mięsistą roślinnością, po których intensywnie chodzą ptaki siewkowe.

Jak rozpoznać bagna nadmorskie w terenie?

W terenie bagna nadmorskie rozpoznasz po kilku charakterystycznych cechach: bardzo płaskim, szerokim obszarze z mikro-zagłębieniami pełnymi wody, mozaice błota, kałuż i kęp roślin oraz braku wysokich drzew. Woda jest słona lub słonawa, co można wyczuć po zapachu lub śladach soli na wyschniętym podłożu.

Dodatkowym wskaźnikiem są ślady licznych ptaków w błocie, pióra, odchody oraz bogactwo drobnych skorupiaków i ślimaków. Często widoczna jest strefowość roślinności – inne gatunki rosną bliżej linii wody, a inne wyżej, na rzadziej zalewanych fragmentach.

Co to są słonorośla i dlaczego rosną właśnie na bagnach nadmorskich?

Słonorośla (Salicornia) to niskie, mięsiste rośliny o segmentowanych pędach, przypominające miniaturowe kaktusy bez kolców. Są typowymi halofitami, czyli roślinami przystosowanymi do życia w słonej lub silnie zasolonej glebie.

Dzięki takim przystosowaniom jak magazynowanie wody w pędach (sukulencja), selektywne pobieranie soli oraz gromadzenie jej w starszych częściach rośliny, słonorośla dobrze znoszą zalewanie słoną wodą i okresową suszę. Zasiedlają miejsca, w których większość „zwykłych” roślin nie przeżyłaby, stając się fundamentem ekosystemu bagien nadmorskich.

Dlaczego ptaki siewkowe tak chętnie odwiedzają bagna nadmorskie?

Ptaki siewkowe wybierają bagna nadmorskie, ponieważ znajdują tam ogromne zasoby pokarmu – bezkręgowce żyjące w błocie i osadach. Cykl pływów powoduje naprzemienne zalewanie i odsłanianie rozległych połaci błota, co ułatwia ptakom żerowanie.

Bagna nadmorskie są też stosunkowo otwarte i płaskie, co pozwala ptakom szybko wykrywać drapieżniki. Dla wielu gatunków siewek są to kluczowe „stołówki” na trasach migracji między lęgowiskami a zimowiskami, a także ważne miejsca lęgowe.

Kiedy najlepiej obserwować ptaki siewkowe na bagnach nadmorskich?

Największą aktywność ptaków siewkowych na bagnach nadmorskich obserwuje się w okresach przelotów wiosennych i jesiennych, z kulminacją zwykle na przełomie sierpnia i września. Wtedy na stosunkowo niewielkich obszarach może gromadzić się bardzo dużo osobników różnych gatunków.

Warto też zwracać uwagę na kalendarz pływów. Najlepsze warunki do obserwacji panują tuż po odpływie, gdy świeżo odsłonięte błota są miękkie i pełne bezkręgowców, oraz w czasie średnich i wysokich pływów, gdy ptaki koncentrują się na węższych pasach lądu.

Jak bezpiecznie poruszać się po bagnach nadmorskich i nie szkodzić przyrodzie?

Po bagnach nadmorskich należy poruszać się ostrożnie, najlepiej istniejącymi ścieżkami lub wyznaczonymi szlakami. Grube, wodoodporne obuwie (np. kalosze) pomoże uniknąć zapadania się w miękkie, maziste podłoże. Zawsze trzeba brać pod uwagę szybko zmieniający się poziom wody podczas pływów.

Aby nie szkodzić przyrodzie, należy:

• unikać wchodzenia w strefy lęgowe ptaków i ich płoszenia, zwłaszcza w sezonie lęgowym,
• nie deptać gęstych płatów roślin słonolubnych bez wyraźnej potrzeby,
• nie śmiecić i nie zjeżdżać pojazdami na teren mokradeł.

Szacunek dla tego wrażliwego ekosystemu gwarantuje, że pozostanie on ostoją dla słonorośli i ptaków siewkowych na długie lata.

Co warto zapamiętać

• Bagna nadmorskie to mokradła na styku lądu i morza, okresowo zalewane słoną lub słonawą wodą, co faworyzuje wyspecjalizowane rośliny słonoroślowe (halofity) i tworzy wyjątkowy ekosystem.
• Słonorośla i inne halofity stabilizują osady, gromadzą materię organiczną i wraz z mikroorganizmami oraz bezkręgowcami budują bogatą bazę pokarmową dla ptaków siewkowych.
• Bagna nadmorskie są kluczowymi „stołówkami” i miejscami odpoczynku dla ptaków siewkowych podczas lęgów i migracji, umożliwiając tworzenie dużych koncentracji ptaków w okresach przelotów.
• Ten typ mokradeł pełni ważną funkcję ochrony wybrzeża: roślinność tłumi fale, pochłania energię sztormów i zatrzymuje osady, stabilizując linię brzegową w obliczu podnoszenia się poziomu morza.
• W terenie bagna nadmorskie rozpoznaje się po słonej wodzie, mozaice błota i kęp roślin, strefowości roślinności, braku wysokich drzew oraz wyraźnym śladom żerowania ptaków, a także po rytmicznych zmianach poziomu wody związanych z pływami.
• Od typowych śródlądowych mokradeł różnią się przede wszystkim zasoleniem, innym składem roślin (słonorośla zamiast trzcin i torfowców), regularnym wpływem pływów oraz wyraźnie „morskim” zapachem.

Kolejna porcja wiedzy:

• 

  Dlaczego bagna są tak ważne dla ekosystemu Ziemi?

• 

  Czy można chodzić po bagnie i nie utonąć?

• 

  Jak powstają bagna torfowe i czym różnią się od…

• 

  Czy bagna mogą być zdrowe dla człowieka?

• 

  Wpływ klimatu na bagna i ich przyszłość

• 

  Sekrety bagien w Afryce