Antoni, powszechnie szanowany mnich, wiele lat spędził w klasztorze na świętej górze Athos. Gdy w XI w., po długiej wędrówce powrócił w rodzinne strony, postanowił spędzić resztę życia jako pustelnik. Na miejsce odosobnienia wybrał jaskinię w skalnej ścianie, wznoszącej się stromo nad Dnieprem. Wkrótce do skalnej pustelni zaczęli przybvwać z różnych stron uczniowie, by skorzystać z mądrości mistrza, już wtedy uważanego powszechnie za świętego. W stopniu nie mniejszym niż na zbawienie ludzkich dusz, Antoni wywarł też wpływ na rozwój staroruskiej literatury i sztuk plastycznych. Klasztor, ufundowany na terenie wsi Berestowo w 1051 r. przez Jarosława Mądrego, syna pierwszego chrześcijańskiego wielkiego księcia Rusi Kijowskiej, osiągnął z biegiem dziejów pozycję kolebki kultury wschodnich Słowian.} W jego warsztatach kształcili się kamieniarze, autorzy mozaik i malarze. Tu powstała najstarsza kronika świata słowiańskiego ,,Powieść doroczna” (roś. „Powieść’ wriemiennych liet”), nazywana Kroniką Nestora. Ok. 1615 r. mnisi opanowali też technikę typografii. Do kijowskiej ławry tłumnie podążali pielgrzymi. Gdy okazało się, że pochowane w wapiennych katakumbach zwłoki nie rozkładają się, powstała legenda świętego miejsca. Zgodnie ze staroruskimi, ortodoksyjnymi tradycjami pojęcie ,,ławra” dotyczy czterech klasztorów o najwyższej randze. Obok Peczerskiej Ławry w Kijowie są to: Ławra Troicko-Siergijewska w Zagorsku, Poczajowska-Uspieńska na Wołyniu i sobór Aleksandra Newskiego w Sankt Petersburgu. Najstarsza część kijowskiego kompleksu klasztornego. Dolna Ławra, to katakumby o łącznej długości 1,5 km. Układ cel, krypt i trzy kościoły w „bliskich grotach św. Antoniego” gwarantowały, że pobożni mnisi nie musieli opuszczać swojego miejsca odosobnienia. Skomplikowany system korytarzy, których ściany pokryte są polskimi, staroruskimi i armeńskimi napisami, prowadzi do ,,oddalonych grot św. Feodossija”.
Klasztor, muzeum, dziś ponownie klasztor.
By lepiej chronić Kijów przed Szwedami, na początku XVIII w. car Piotr I Wielki polecił otoczyć stare miasto murem obronnym. Jednocześnie stary klasztor przebudowano w stylu barokowym. Do kompleksu architektonicznego należą obok starej dzwonnicy, barokowa cerkiew Troicka i zdobione pilastrami, stiukami i freskami monastyry Wozniesieński, Niepokalanego Poczęcia św. Anny, Narodzin Matki Boskiej i katedra Wniebowstąpienia Marii, wysadzona w powietrze w czasie II wojny światowej. W^ kościele Zbawiciela znajduje się sarkofag Jurija Dołgorukiego, legendarnego założyciela Moskwy. W 1988 r., z okazji tysiąclecia chrystianizacji Rosji, klasztor odzyskał część budynków, włączonych w 1934 r. przez władze sowieckie do kompleksu architektonicznego z szeregiem muzeów. Dziś w klasztorze, z refektarzem pochodzącym z ubiegłego wieku, znów kształcą się kapłani.
„Matka wszystkich kościołów”.
Najbardziej znaczącą, zarówno w aspekcie historycznym, jak i artystycznym świątynią Ukrainy i całej Rosji jest sobór św. Zofii na kijowskiej starówce, zbudowany 500 lat po Hagia Sofia w Konstantynopolu. Jego fundator Jarosław Mądry spoczywa w bocznym ołtarzu kościoła. Zwiedzając mocno zniszczoną podczas wojny centralną dzielnicę starego Kijowa, ulicą Wołodimirskaja dochodzi się do krytego kopułami soboru, ,,autokefalicznego kościoła metropolitalnego”, ,,matki wszystkich kościołów”, a tym samym wzorca dla wszystkich świątyń Rosji. Swój obecny kształt sobór Sofijski uzyskał za panowania Piotra I Wielkiego, który polecił przebudować kościół w stylu barokowym. Zza trójkondygnacyjnej dzwonnicy z pozłacanym dachem lśnią też złotem kopuły świątyni. Wnętrze ukazuje oryginalne, historyczne oblicze budowli: pięcionawową bazylikę z jedną główną kopułą i dwunastoma bocznymi. Ściany i apsydy zdobią odnowione freski i malowidła, sanktuarium zamyka barokowy ikonostas.
Pomniki wyzwolenia.
Przed soborem znajduje się wzniesiony w 1888 r. pomnik kozackiego atamana Bohdana Chmielnickiego, przywódcy powstania przeciw Polsce, której częścią w pewnym okresie historii była Ukraina. W miejscu tym, w 1654 r., przedstawiciele Ukrainy złożyli przysięgę wierności przed rosyjskim poselstwem. Dla uczczenia tego wydarzenia komuniści wznieśli potężny betonowy łuk, symbolizujący jedność obu narodów. Dziś w mieście, w którym powiewają żółto-niebieskie flagi Ukrainy. monument ten może przywodzić tylko pamięć o wymuszonym związku, zerwanym w 1991 r. wraz z ogłoszeniem deklaracji niepodległości.
